1000-1500

Tijd van steden en staten

1000-1250

Ontstaan van de nederzetting Ydam.
In de vroege middeleeuwen is er sprake van een leeg hoogveengebied en in deze periode wordt begonnen met de ontginning van de Zeevang waarbij de familie Persijn een grote rol speelde, bouw Zeevangsdijk en bewoning.

1357

Graaf Willem V geeft Edam stadsrechten.
Edam krijgt toestemming een haven naar zee te graven, Daarmee ontstaat een betere scheepvaartverbinding en handelsschepen kunnen dan ook gemakkelijker via het Purmermeer naar andere Noord-Hollandse steden varen. Drie maal per jaar mag een markt worden gehouden.

1357-1400

Bouw van de Sint-Nicolaaskerk, nu de Grote Kerk genoemd.
Er wordt begonnen met de bouw van deze kerk die later uitgroeit tot een indrukwekkende hallenkerk: een kerk waarvan het schip drie even hoge beuken heeft. (zie ook kerken in Edam)

1402-1414

Uitbreiding stads- en rechtsgebied.
In 1357 was het dorp Edam losgemaakt van Middelie en Warder en tot stad verheven. November 1402 beslist Albrecht van Beieren dat de buurtschap Oorgat voortaan bij Edam behoort. In maart 1414 krijgen de inwoners van Middelie, Kwadijk en Warder te horen dat ze voortaan onder het bestuur en het stadsrecht van Edam vallen.

1462

De scheepsbouw komt tot grote bloei.
Omstreeks 1560 telde de stad 28 werven. Tussen februari 1564 en mei 1565 leverden zij 47 schepen af: 17 waterschepen, 10 wijdschepen, 8 smalschepen, 5 karvelen, 3 boeiers en 4 buizen. Karvelen en buizen werden vooral gebruikt voor de koopvaardij en de haringvangst op volle zee. De andere schepen waren bestemd voor de Zuiderzee- en de binnenvaart. Op dit schilderij in het Edams Museum van Jan Moolenaar uit 1682, toont de meesterscheepstimmerman J.M. Osterlingh de door hem en zijn familie gebouwde schepen vol trots aan zijn dochter en schoonzoon Tjerk Lolckes.

1500-1600

Tijd van ontdekkers en hervormers

1512

De bouw van de vestingwerken.
Edam ontsnapt aan de acties van de Gelderse troepen, die de kusten van de Zuiderzee onveilig maken. Men start met de bouw van de vestingwerken.

1544

Bouw van de eerste sluis in de vrije verbinding van Edam met de Zuiderzee
Het in 1544 door Keizer Karel V ingestelde Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen besluit tot de bouw  van een uitwateringssluis in Edam om de overlast van hoog en brak water voor de boeren in het achterland te beperken. Het gemeentebestuur heeft deze sluis maar ook later gebouwde sluizen door verwaarlozing of verwijdering van de sluisdeuren tegengewerkt, omdat men vreesde voor verlies van scheepvaart en verzanding van de haven. Verontrustte en boze burgers vernielen diverse malen de sluisdeuren.

1546

Twee doopsgezinde Edammers worden in Amsterdam ter dood gebracht.
Edam huisvest veel mensen die een andere geloofsovertuiging aanhingen dan het katholieke geloof. Twee Edammers werden door de Hoge Raad veroordeeld wegens hun doopsgezinde sympathieën en als ketters op de brandstapel in Amsterdam ter dood gebracht.

Menno Simons

1561

Bouw van het weeshuis in de Grote Kerkstraat.

Met een legaat schonk Mathijs Tinx in 1558 een huis in de Grote Kerkstraat ten behoeve van weeskinderen. In 1561 werd een nieuw weeshuis gebouwd. Nadat in 1572 Edam zich niet geheel uit vrije wil had aangesloten bij Willem van Oranje gingen de bezittingen van het weeshuis over naar de stad en werd het protestants. In de loop der tijd fuseerde het met andere weeshuizen en behield zijn functie tot 1956.

1572

Het stadsbestuur kiest voor het protestantisme.
Het stadsbestuur koos in dit jaar de zijde van Willem van Oranje, de pastoor vertrok en de Sint Nicolaaskerk werd herdoopt tot Grote Kerk. De nieuwe pastoor werd gereformeerd en het vrouwenklooster naast de Grote Kerk werd voor wereldlijke doeleinden ingericht.

1600-1700

Tijd van regenten en vorsten

1602

De bliksem slaat in de toren van de Grote Kerk
De kerk brandt geheel af en wordt daarna herbouwd. Steden en bestuurlijke organisaties schenken  gebrandschilderde glazen.

1622

Een wereldwonder. Water wordt land De Purmer valt droog.
Het droogmalen heeft voor de inwoners van Edam grote gevolgen. Er verdwijnt een visserijgebied. Landbouw en veeteelt komen hiervoor in de plaats en dit bevordert de economische bloei van Edam.

< Ga naar Noordelijke ijdijken en omgeving in de tijd3000 jaar v.Chr-heden >

1635

Edamse ondernemers gaan ter walvisvaart
Zij richten de Groenlandcompagnie op en reden schepen ter walvisvaart uit. De walvisvaart groeit in Edam uit tot een belangrijke industrie en bij de zee, aan het Oorgat zijn verschillende traanrokerijen gevestigd.

1660

De Zesstedenvaart wordt aangelegd.
Deze vaart tussen Buiksloot en Hoorn wordt aangelegd en er komt een aanlegplaats voor het veer buiten de poorten, nabij het Groot Wester-buiten. De trekvaart betekent een grote verbetering voor zowel het goederen- als het personenvervoer.

1700-1800

Tijd van pruiken en revoluties

1702

Vestiging Hoogheemraadschap in Edam
Pas in 1702 wordt de langdurige onenigheid met Het Hoogheemraadschap bijgelegd en komen beiden tot overeenstemming. Het Hoogheemraadschap krijgt de sluizen in eigendom en beheer en zal zorgdragen voor het uitdiepen van de haven. Het Hoogheemraadschap vestigt zich in Edam en plaatst ter herinnering hieraan op de zuidzijde van de Damsluis het wapen van het Hoogheemraadschap.

1737

Het nieuwe raadhuis  wordt gebouwd.
Er wordt aan het Damplein een nieuw raadhuis gebouwd, de stad waardig. Het totaal vervallen raadhuis aan de Voorhaven wordt geschonken aan de Lutherse gemeente.

1778

De kaaswaag wordt gebouwd
De veehouderij wordt geteisterd door de runderpest. De kaashandel lijdt gevoelige verliezen. Er wordt een nieuwe kaaswaag gebouwd en de kaashandel wordt nieuw leven ingeblazen.

1784

Oprichting van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen
Dit genootschap werd in Edam opgericht en had  de bedoeling om verbetering te brengen in de ontwikkeling en kennis van de lagere standen. Jan en Martinus Nieuwenhuyzen. waren de oprichters en het genootschap kent diverse departementen in het land.

1800-1900

Tijd van burgers en stoommachines

1822-1832

De stadspoorten worden afgebroken.
Aan het eind van de achttiende eeuw beginnen de verdedigingswerken zoals stadswallen en stadspoorten hun militaire kracht en betekenis te verliezen. Ze raken in verval en mede door de weinig gunstige toestand van de stedelijke financiën wordt besloten de poorten af te breken en de muren te vervangen door aarden wallen met boombeplanting.

1846

Bouw van de Rooms-Katholieke Kerk
Eerst stond de katholieke kerk op de Achterhaven maar deze werd door de groei van het aantal parochianen te klein. De Volendammers kerkten toen ook hier want op het eigen dorp had men nog geen kerkgebouw. Men besloot een kerk te bouwen die nooit meer te klein zou worden. De nieuwbouw van de kerk werd uitgevoerd onder toezicht van ambtenaren van Rijkswaterstaat, vandaar de naam Waterstaatskerk.

1888

Stoomtramverbinding Amsterdam-Edam

Het was Edam een doorn in het oog dat de spoorlijn Amsterdam-Hoorn over Purmerend liep. Door het gemeentebestuur, de kaashandel en de visserij werd gepleit voor een stoomtramverbinding en dit had succes. Er kwam een verbinding met Amsterdam en later met het station van Kwadijk. Van de tramverbinding werd ook door toeristen veel gebruik gemaakt.

1889

Vertrek houthandel Pont naar Zaandam

De Firma William Pont haalde met haar schepen hout uit de Scandinavische landen. De balken werden in het water gelegd van de Balkenhaven voordat ze naar de zagerijen werden gebracht. Door de opening van het Noordzeekanaal waren de dagen van Edam als aanvoerhaven geteld en de firma werd verplaatst naar Zaandam.

lees meer

1895-1908

Bouw van het Fort  Edam
Het Fort bij Edam behoort tot de Stelling van Amsterdam en is een 135 km lange verdedigingslinie rond de hoofdstad Amsterdam. Het fort had als doel de verdediging van de Zuiderzeedijk zowel ten noorden als ten zuiden van de haven van Edam. De Stelling is in 1996 geplaatst op de lijst van Werelderfgoed van de UNESCO.

1900-1950

Tijd van wereldoorlogen

1912

Coen de Koning wint tweemaal elfstedentocht.
Edam heeft meerder bekende schaatsers voortgebracht zoals Cor Jongert en Jan Banning, maar de beroemdste is Coen de Koning (links), Cor (midden) en Sjaak de Koning (rechts). In 1905 wordt hij wereldkampioen allround, in 1906 behaalt hij het werelduurrecord en in 1912 en 1917 wint hij de elfstedentocht. Zijn vele prijzen zijn te zien in de hal van het gemeentehuis van Edam-Volendam.

1916

Watersnoodramp
Op 14 januari 1916 tijdens een langdurige en hevige storm, waarbij het water van de Zuiderzee wordt opgezweept tot extreme hoogte, breken op diverse plaatsen de dijken van de Zuidpolder en van Waterland. De Zeevangdijk houdt stand. Grote delen van Waterland komen onder water te staan. De koeien van de boeren uit de omgeving van Edam worden ondergebracht in de hoger gelegen Grote Kerk.
lees meer

1932

Bouw Ambachtsschool komt gereed.
Het gereedkomen van de afsluitdijk heeft rampzalige gevolgen voor de werkgelegenheid in de visserij voor de dorpen en steden rond de Zuiderzee. Mede daarom financiert het Rijk de bouw van een ambachtsschool in Edam om de jongelui uit de regio en in het bijzonder die uit Volendam een ambacht te leren. In feite is deze school een voortzetting van de Stadstekenschool. Het gebouw van deze al in 1823 gestichte school met in hoofdzaak avondonderwijs voldeed al geruime tijd niet meer om de vele ambachtscursussen te geven. In 1932 gaat deze school op in de ambachtsschool.

1943

Oprichting vereniging Oud Edam
Op 25 september 1943, midden in de oorlog, wordt de Vereniging Oud-Edam opgericht uit verontrusting over het verdwijnen van steeds meer oude en beeldbepalende panden in Edam. In haar langjarige bestaan heeft deze vereniging aansprekende successen geboekt bij het behoud van de historische architectuur van en rond de stad.

1943

Vordering klokken
Ten behoeve van hun oorlogsindustrie vorderen de Duitsers luid- en kerkklokken, zo ook in Edam. Opmerkelijk is dat deze roof in maart 1943 beperkt bleef tot de klokken van het stadhuis, de Oosterpoort en van de Rooms-katholieke Kerk.

1950-2007

Tijd van televisie en computer

1955

Start ruilverkaveling en verdwijnen stadsboerderijen uit de stad.
“Boeren” was in het verleden voor veel mensen een belangrijke bron van inkomsten. Veel boerderijen waren vaarbedrijven want de boerderij was in de stad, maar het land was alleen per boot bereikbaar. Het boerenbedrijf kon echter alleen overleven door schaalvergroting en mechanisatie. Dit was alleen te realiseren door de polder op de schop te nemen en tot een volledige ruilverkaveling te komen. Veel stadsboerderijen worden omgevormd tot woning.

1965

Uitbreiding Edam buiten de vesting

Tot ver na de Tweede Wereldoorlog woonden bijna alle Edammers binnen de vesting. Tussen 1948 en 1964 werden nieuwe woningen gebouwd in het uitbreidingsplan in de driehoek Groenland, Achterhaven, Noordervesting. In 1959/1960 kwamen de eerste woningen aan de Roelof Bootstraat en kreeg de Singelwijk langzamerhand vorm.

1972

Speeltoren dreigt om te vallen.
In dit jaar werd begonnen met een restauratieplan van de Speeltoren. Allereerst werd de Franse school gesloopt en daarna het overgebleven stukje van de voormalige Kleine Kerk dat de toren ondersteunde. Bij de afbraak van dit gedeelte van het gebouw dreigde de toren om te vallen omdat er onvoldoende steun overbleef. Edam was zo even wereldnieuws. De Brandweer uit Amsterdam en andere  hulporganisaties moesten er aan te pas komen om omvallen van de toren te voorkomen. Langdurig werd dag en nacht doorgewerkt en men  slaagde erin de toren voor omvallen te behoeden. De toren is inmiddels stevig onderbouwd, maar staat uit het lood, zoals van alle kanten is te zien.

2007

Stadsfeesten Edam 650 jaar stad.
Alle inwoners vierden twaalf maanden lang feest met als hoogtepunt een feestweek van tien dagen met een autovrije binnenstad. Er werden 35 buurtverenigingen opgericht die allerlei activiteiten organiseerden. Gedurende het jaar was er voor elk wat wils, toneeluitvoeringen, dansuitvoeringen, sportactiviteiten, dierenkeuringen en nog veel meer.