St. Agnesschool
St. Agnesschool: Openbaar onderwijs en het ontstaan van bijzonder onderwijs.
In 1806 kwam er in Nederland een onderwijswet tot stand waarbij alle kinderen naar een openbare school gingen. De bijzondere scholen ontstonden pas na een lange schoolstrijd. Deze schoolstrijd had als reden dat men de openbare school een bedreiging vond voor de rooms-katholieke en protestantse opvoeding.; ook maakte men zich zorgen dat kinderen verkeerde boeken gingen lezen. Reeds in 1799 schreef de Edamse pastoor Schaap een brief aan zijn beter gesitueerde parochianen met het verzoek om jaarlijks een liefdegift te willen schenken voor het aanstellen en onderhouden van een Roomse schoolmeester.
In 1852 schrijven de pastoor en de Regenten van het R.K. Wezen en Armenhuis een zeer boze brief aan de Commissie van het stedelijk toezicht waarin werd gememoreerd dat aan een Rooms-katholieke wees een boekwerkje was geschonken met als titel:”Brieven van een aap aan zijne broertjes” en hierin stonden grove beledigingen van de godsdienst, de katholieke kerk, de hiërarchie en het priesterschap. Het zou echter nog tot 1857 duren voordat er een wet tot stand kwam waarin het bijzonder lager onderwijs gelijk werd gesteld aan het openbaar onderwijs.
In 1855 wordt in Edam een afzonderlijke Armenschool opgericht. Door de Regenten van het R.K. Weeshuis wordt besloten dat de wezen naar deze school zullen gaan waar zij gratis onderwijs krijgen. Oudere wezen gaan naar de avondschool. In 1879 legateert Cornelia Conijn aan de R.K. Gemeente een
bedrag van f.10.000,– met de bepaling dat dit bedrag een jaar na haar dood wordt uitgekeerd aan haar zuster Agnes Conijn. Deze bepaalt dat het legaat moet dienen tot instandhouding en bloei van het R.K. bijzonder onderwijs. Voor dit bedrag worden tuingronden aangekocht gelegen tussen het Jonkerlaantje, Noordervesting en de Achterhaven, die worden verhuurd.
Het begin van de St.Agnesschool
Op 18 september 1879 wordt door Jacob Conijn de eerste steen gelegd voor het nieuwe schoolgebouw bestaande uit 2 lokalen, gelegen op grond achter het R.K. Weeshuis (de huidige Koningshoeve). Deze datum kunnen we beschouwen als begin van de St. Agnesschool. De school begint in 1880 met 75 kinderen.
St. Agnes wordt dus de patrones van de school en haar naam herinnert dus aan de vrouw die door middel van een groot legaat het R.K. onderwijs in Edam mede mogelijk heeft gemaakt.
R.K.Weeshuis a.d Voorhaven.
Koningshoeve
Het oude schoolgebouw werd al gauw te klein en in 1900 wordt een boerderij op de Achterhaven verkregen en wordt een nieuwe school gebouwd met aanvankelijk 3 lokalen. In 1926 wordt de school met een lokaal ver-groot van gelden die vrijkomen uit de verkoop van een deel van de tuingronden. Dit schoolgebouw heet nu De Burghwall maar de gevelsteen herinnert hier nog aan.
De oude school achter het Weeshuis blijft als bewaarschool en naaischool voor de meisjes onder leiding van de zusters van de orde in de Voorzienigheid in gebruik. Gelijk-tijdig met de bouw van de Koningshoeve werd in 1925 ook een nieuwe Bewaar-school en Naaischool gebouwd (thans de Dwarsligger). In 1973 werd aan de Voorhaven een nieuwe kleuterschool gebouwd. Na de integratie van het kleuter- en basisonderwijs is dit gebouw in gebruik geweest als peuterspeel-zaal de Kleuterhaven resp. de Hummelhoek.
De bouw van een nieuwe school aan de Voorhaven
In 1951 valt het besluit voor het bouwen van een nieuwe lagere katholieke school en in 1955 wordt aan de Voorhaven de eerste steen gelegd op de plaats waar vroeger de oude openbare school heeft gestaan.
Openbaar lagere school
De katholieke school in vroeger jaren
Tot eind 1952 waren nog steeds twee religieuze onderwijzeressen werkzaam. Door gebrek aan roepingen was de congregatie van de Voorzienigheid niet langer in staat om onderwijzeressen voor de school beschikbaar te stellen. Het katholieke geloofsleven bepaalde op zeer indringende wijze het schoolleven van de kinderen. Wekelijks werd de Catechismus overhoord en de pastoor kwam elke week in elke klas voor een uur godsdienstonderwijs en bijbelvertellingen. De voorbereidingen voor de eerste H. Communie, het H. Vormsel en het zogenaamde plechtig aannemen (hernieuwing van de doopbelofte) gebeurde ook allemaal op school en zelfs de zanglessen werden voor een belangrijk deel besteed aan het leren van kerkliederen en ook de eenvoudige Gregoriaanse gezangen werden de kinderen bijgebracht.
Samenwerking met het christelijk onderwijs en opheffing
Langzaam maar zeker verdwenen deze specifieke kenmerken van onderwijs en de secularisatie die in de jaren zestig van de vorige eeuw is begonnen liet deze vorm van onderwijs niet onberoerd. Een groot deel van de leerlingen van de St. Agnesschool en hun ouders had geen binding meer met de katholieke geloofsgemeenschap. Samenwerking met andere vormen van bijzonder onderwijs werd noodzaak en in de nieuwbouwwijk van Edam ontstond in 1979 een Oecumenische school, de Molenakker.
Het schoolgebouw aan de Voorhaven is in gebruik geweest tot 1 augustus 1995 toen de school werd opgeheven en opging in de oecumenische school de Trimaran. Na een grondige verbouwing is het schoolgebouw nu in gebruik door de Nieuwe School.
